Kalandar, Miladi takvime göre Ocak ayının 13’ünü 14’üne bağlayan gece kutlanır. Yılın ilk ayıdır. Rumi takvime göre Kalandar ayının ilk günü yılbaşıdır.
Ercan KANDEMİR
Kalandar Bayramı özellikle Trabzon ve Gümüşhane’de kutlanan Kıpçak Türklerinden kalma bir gelenektir. Kökeni Türk mitolojisine dayanır. Bölgede Çepniler de Kalandar’a önem verirler.
Kalandarı kutlamak için insanlar akşam olduğunda tanınmayacak şekilde kostümler giyinirler, yüzlerini karaya boyarlar. İçlerinde bir kişi dede olarak seçilir yünden yapılan sakal takılır başlarda muhakkak külah olur. Yüzler boyanır ellere gürültü çıkarmak amacıyla kelek gibi zile benzeyen şeyler alınır. Gidilen evin önünde önce bir halk tiyatrosu tarzında oyunlar oynanır. Dede ortaya alınır, sandalyeye oturtulur. Sonrasında ellerdeki çalgılar çalınır dans edilir.
Ekipte yer alan kişilere goncoloz adı verilir. Goncolos, Kıpçak Türkçesi’nde “konç” sözcüğünden gelir ve pantolon demektir. Gençler tüylü kostümlerle karakoncolos kılığına da girerler. Kara Pantolonlular anlamına gelir. Bütün bunların sonunda ortaya torba atılır. Ziyaret edilen ev sahibi tarafından torbaya erzak konulur. Bu şekilde ev ev dolaşılır. Halk daha sonra bir araya toplanır kemençe veya başka çalgılarla meydanda horonlar oynanır, dans edilir.
Gençler tüylü kostümlerle karakoncolos kılığına da girerler. Karagoncolos; Türk, Bulgar ve Yunan kültüründe kışın ortaya çıktığına inanılan tüylerle kaplı bir yaratıktır. Maymun veya kedi büyüklüğündedir, kara renkte ve çok çirkindir. Görüntüsü insanları paniğe sürükler. Karankoncolos Türk mitolojisinde kötülük cinidir, kara renkte ve çirkin bir yaratıktır.
Tuna Bulgarları yani bugünkü Bulgaristanlılar köken itibarıyla Türk’türler ve karagoncolos kelimesi Bulgar edebiyatında karakonjul olarak yer alır.
Tüm soydaşlarımızın Kalandar Bayramı’nı kutluyoruz.
Kültürümüzü, yaşayışımızı öğrendikçe geleceğe daha emin adımlarla yürüyebiliriz.
Siz de bu tür geleneklerinizi yazarak aşağıdaki mail adresine gönderin yayınlayalım:
