Yücel KAYA
Önümüzde Hıdırellez var. Miladi takvimle 6 mayıs; “kocakarı takvimi” denilen Rumi takvime göre ise Abıl ayının 23’üne denk gelen gün. Kaynağı konusunda çeşitli görüşler ileri sürülse de Türkistan, Anadolu ve Balkanlar’da çok yaygın bir inanıştır. Bu günde özellikle yeşillikle ilgili uygulamalar yaygındır. Su kenarlarına gitme, istenen şeylerin küçük modellerini yapma, yoğurt mayalama Hıdırellezde yapılan bazı uygulamalardır.
Şalpazarı’nda hıdrellez uygulamalarından biri Hıdırellez boyunca dışardan eve yeşil yapraklı bir şeyler sokulmadığını görüyoruz. İnanışa göre Hıdırellezde eve yeşillik sokulmazsa o yıl eve sinek girmezmiş.
Yöre mutfağında yeşilliğin önemini bilenler bu uygulamanın da aslında oldukça zor olduğunu anlayabilirler. İllaki birisi eve yeşil yapraklı bir şeyi sokar.
Diğer bir uygulama ise mayasız yoğurt yapma geleneğidir. Hıdırellezde mayalama sıcaklığına gelen sütün içerisine bir tahta kaşık atılır. Bu şekilde yoğurt koymadan süt mayalanır. Bu şekilde elde edilen maya bir yıl boyunca kullanılır.
Yörede anlatılan bir hikayeye göre Hıdır ile Ellez iki kardeştir. Birbirlerinden ayrı düşmüşlerdir ve Hıdırellez günü buluşurlar. Eğer bu gün buluşabilirlerse hava açık, buluşamazlarsa ağlayıp durdukları için yağmurlu olurmuş.
Son yıllarda Rumi takvimi bilmeyenler tarafından Hıdırellez , Mayıs Yedisi ile çokça karıştırılıyor. Acısu’daki Hıdırellez şenliğinde sık sık “Mayıs Yedisi” deyimi kullanılıyor ki ikisi tamamen farklı.
Rumi takvimle “Mayıs Yedisi” denilen şenlik Miladi takvimde 20 Mayıs’a karşılık gelir. Mayıs Yedisi Hıdırellezin aksine tatlı su kenarlarında değil deniz kenarında kutlanır. Bu günde deniz suyuyla yıkanmanın şifalı olduğu inancı vardır. Bu sebeple deniz kenarında olmayan Şalpazarı’ndan insanlar yaya olarak deniz kenarına inip deniz suyunda yıkanırlarmış.
Mayıs Yedisi uygulamalarından biri de hastalıklara şifa olması, çocuğu olmayanların çocuğu olması için denizdeki bir delikli taştan geçilmesidir.
Hıdırellez ve Mayıs Yedisi birbirine yakın tarihlerde kutlanan iki farklı bayram. Birbirine yakın tarihli olmaları sebebiyle son yıllarda karıştırılsa da uygulanan ritüeller tamamen farklıdır.