Gözlem Yöntemiyle Ağasar İnsanına Bir Bakış
Şalpazarı’nı tanımak isteyenlere yani siz okuyuculara tarihsel ve bilimsel bilgilerden ziyade sıkılmayacağınız sade bir lisanla sohbet havasında Şalpazarı kültürünün; yöresel kıyafetlerle horon tepmekten ve yayla şenliklerinden ibaret olmadığını bu bölgenin insanının kendine has bir takım özelliklere sahip olduğunu dair gözlemlerimi paylaşmak istiyorum; bende bir Şalpazarı kadını olarak kültürümle hemhal olmaktan gurur duymaktayım.
Yaşanılan bölgenin coğrafi yapısı ,iklimi ve geçim kaynağı bölge insanın bakış açısı üzerinde büyük bir etkisi olduğuna inanmaktayım bu yüzden kısaca Şalpazarı’na (Ağasar’a ) değinmek istiyorum. Ağasar tabiri yazıda merkez ilçe ve tüm köylerini kapsayacak şekilde kullanılmıştır.
Şalpazarı 7 Aralık 1987 yılında Vakfıkebir ilçesinden ayrılarak ilçe olmuştur. Şalpazarı ilçesinin kullanımı en yaygın ismi ise Ağasar’dır. Ağasar; Trabzon il merkezine 67 km uzaklıkta bulunmakta ve Beşikdüzü ilçesinin çıkışından sol tarafa doğru iç kısımlara ilerlenmesi halinde Ağasar ‘a ulaşılabilinmektedir. Ağasar’ın merkeze uzak olması ve iç kesimlerde yer alması Ağasarlıların diğer kişiler ile diyalogunun kısıtlılığına neden olduğundan içe dönük bir yaşam tarzı benimsemesinde ve Ağasar kültürünün bakir kalmasında etkilidir. Ağasar ilçesine bağlı 22 tane köy bulunmaktadır. Ağasar bölgesi küresel ısınmanın henüz baş göstermediği dönemlerde rakımının yüksek olması ve ılıman bir iklime sahip olmaması nedeniyle toprak verimliği düşüktür. Toprak ; büyükbaş hayvan besiciliği için hayvan otlatmak ve kışın ise kurutulmuş ot(çayır) elde etmek için yaygın olarak kullanılmakla beraber aile içinde tüketmek amacıyla fasulye, darı, barbunya, kabak ,patates,lahana gibi sebzelerin yetişmesinde kullanılmaktadır. Hayvancılıkta ise aile içi emeğin gücü önemli olduğundan 90 ‘lı yıllarda ailelerdeki çocuk sayısının yüksekliği göze çarpmaktadır. Ev hanesindeki çocuklar hayvan otlatma ve tarlada çalışma konusunda ön saflarda yer almaktadır.. Ağasarlılar hayvancılıktan elde edilemeyen veya tarlalarında yetişmeyen ürünleri dışarıdan tedarik ederler hatta göç ettikleri bölgelere hazırladıkları gıdalarını yanlarında götürmektedirler. İlkbaharda yaylara yapılan göç hayvancılık açısından etkin rol oynamakla birlikte yayla şenliklerine ev sahipliği yapması da sosyal ilişlerin gelişmesinde önemli bir paya sahiptir. Ağasarın yerleşimin dağınık oluşu ve yaylaya yapılan göç nedeniyle kadınlarının ihtiyaçları karşılamaya yönelik terzicilik ,dokumacılık ve el işi oya,nakış,işleme gibi becerileri gelişmiştir. Ağasar kadını gerek çalışma alanında gerekse sosyal yaşamda erkekler ile eşit şekilde aktif olarak yer almaktadır. Ataerkil bir yapı Ağasar bölgesinde yaşayanlar tarafından kabul gören bir yapı değildir. Bölge de geçim kaynağının kıtlığı ve miras yoluyla paylaştırılan toprak miktarının az olması bölgeden göçü yaygınlaştırmıştır. Göçün en temel nedeni geçim kaygısı olmakla birlikte ikinci temel neden ise eğitim olanaklarına erişme isteğidir. Yaşanılan coğrafya ve geçim kaynağı bölgede kalan veya göç eden kişiler üzerinde bir takım ortak bakış açısı oluşturmuş ve özelikler meydana getirmiştir. Bu özellikleri şu şekilde ifade biliriz;
-İlin birçok ilçesine kıyasla çalışkan kişiler olmakla birlikte işlerinde sebat ederler
-Emeklilik hususuna çok önem vermektedirler
– Her evde en az bir lisans mezunu bulunmaktadır, eğitimi önemserler
-Girişimcilik yönleri güçlü olmamakla birlikte kamuda çalışan memur /işçi sayıları çok yüksektir
– Bulundukları yerde ev sahibi olmayı çok önemserler ve köy yaşamından kopamadıklarından köyde muhakkak ev yaptırmaktadırlar
-Göç edenler kışlık yiyeceklerinin köyde yetişen mahsullerden temin ederler
-Terzicilik, el işi örme , işleme ,nakış v.b becerilere sahiptirler
-Göç ettikleri yerlere kendi çevresindeki kişilerin taşınmasında etkin rol oynamaktadırlar (Kaderdaşlık ön plandadır)
-Ataerkil bir bakış açısını kabul etmezler
-Kendi bölgesindeki kişiler ile iletişim kurmaya meyillidirler
– Eğlenceye ve eğlenmeye düşkünler
-Güler yüzlüler ve konuşmayı severler
-Kadınları renkli giyinmeyi severler
Mevcut liste genelde göze çarpan ve diğer bölge insanlarına göre farkedilebilirlik düzeyliklerine göre oluşturulmuştur.
İzah etiğim özellikler okurlar tarafından ne kadar kabul görür bilmemekle birlikte bizi ve bizleri anlamak isteyenler için ön bir hap bilgi niteliğinde olduğunu düşünmekteyim. Ağasar hakkında birçok tarihsel ve kültürel bilgiler mevcuttur ancak toplum olarak okumaya pek hevesli olmadığımızı düşündüğümden gözlemlerimi aktararak kısmen de olsa somut olmayan kültürler listesinde konumlanan Ağasar coğrafyası üzerine dikkatleri toplayarak farkındalık oluşturulmasına katkı sağlayacaktır. Mevcut yazı nedeniyle varsa bir kusurum affınıza sığınırım.
Keyifle okumanız temennisiyle..
Zeynep Karagöz